Duchenne Musküler Distrofi (DMD) tedavisinde kullanılan "ekzon atlama tedavisi" (exon skipping therapy), DMD'nin genetik temelinden kaynaklanan bir tedavi stratejisidir. DMD, distrofin adı verilen bir proteini yapmak için gerekli olan genin mutasyonlarından kaynaklanır. Distrofin proteininin eksikliği veya yetersizliği, kas hücrelerinin zayıflamasına ve yıkılmasına neden olur. Ekzon atlama tedavisi, bu genetik mutasyonların etkisini hafifletmeyi amaçlayan bir yöntemdir.
>> Oğlum ekzon atlama tedavisine uygun mu?
Distrofin geni, birçok ekzon adı verilen küçük parçalardan oluşur. Normalde bu ekzonlar, genetik bilgiyi taşıyan RNA moleküllerinin düzenlenmesi sırasında birleştirilir ve distrofin proteininin yapısını oluşturacak eksikliğe sahip bir proteini oluşturur. Ancak DMD'li hastalarda, genetik mutasyonlar, bu ekzonların doğru bir şekilde birleştirilmesini engelleyebilir veya eksikliklere neden olabilir.
Ekzon atlama tedavisi, bu genetik mutasyonları düzeltmek veya etkisini hafifletmek için geliştirilen bir yöntemdir. Tedavi, bir özel tip gen terapisidir ve genellikle antisens oligonükleotitler (AON) adı verilen kısa genetik parçalar kullanılarak gerçekleştirilir.
Ekzon atlama tedavisi nasıl çalışır?
1. Antisens oligonükleotitler (AON)
AON'ler, özel olarak tasarlanmış kısa genetik parçalardır. Bu parçalar, hedeflenen genin üzerine bağlanır ve özelleştirilmiş bir şekilde etki gösterir.
2. Ekzon atlama
AON'ler, hedeflenen genin mRNA'sine bağlanarak genetik bilginin işlenme sürecini etkiler. AON'ler, eksik veya bozulmuş ekzonların üzerine bağlandığında, genetik işlenme sürecinde bu ekzonların atlanmasına neden olur.
3. İşlevli protein oluşumu
Ekzon atlama sonucunda, genetik işlenme sürecinde belirli ekzonlar atlanır ve mRNA molekülünde bir eksiklik oluşur. Bu eksiklik, düzeltilmiş bir şekilde işlenmiş mRNA'nın distrofin proteini yapısını kodlayan kısmını oluşturur. Böylece, eksikliklerin neden olduğu sorunlar azalır veya engellenir ve işlevli distrofin proteininin üretilmesi teşvik edilir.
Ekzon atlama tedavisi, DMD'li hastalarda genetik mutasyonların neden olduğu eksiklikleri düzelterek veya etkisini azaltarak distrofin proteininin işlevli bir formunun oluşmasını hedefler. Bu sayede, kas hücrelerinin dayanıklılığı artar ve hastalığın semptomları hafifletilir. Ekzon atlama tedavisi, bireysel genetik mutasyonlara dayanarak özelleştirilmiş bir yaklaşımdır ve hastaların spesifik genetik durumuna göre uyarlanmalıdır. Bu nedenle, tedavi planı, hastanın genetik test sonuçlarına dayanarak bir uzman doktor tarafından belirlenmelidir.
Distrofin geni ve yaşanan bozulmalar
Distrofin geni, insan vücudunda en uzun gen dizilerinden biridir ve 79 ana parçadan oluşan ekzonlardan meydana gelir. Ancak, genetik bozulmalar sonucunda bu ekzonlardan bir veya birkaçı işlevini yerine getiremez hale gelirse, distrofin proteininin üretimi engellenir. Duchenne Musküler Distrofi (DMD) ve Becker Musküler Distrofi (BMD) hastalarında distrofin eksikliği görülür. Bu durumda, düşme veya sert darbeler gibi travmaların yanı sıra iskelet kasının doğal kasılma ve gevşeme hareketleri de kaslarda zedelenmelere yol açar. Kas zedelendiğinde, kanda kreatin kinaz, myoglobin, hızlı troponin gibi değerlerin arttığı görülür.
Sağlıklı bir insanda, distrofin genindeki 79 ekzonun dizilimi özel bir düzen içindedir. Ancak, distrofin geninde mutasyona uğrayan ekzonlar birleşemeyebilir ve distrofin üretimi durur. Bu durum Duchenne Musküler Distrofi (DMD) olarak adlandırılır. Bazı durumlarda, mutasyon dışında kalan ekzonlar birleşebilir ve kısmen işlevli distrofin üretimi devam eder. Bu durumda hastalığa Becker Musküler Distrofi (BMD) denir.
Ekzon atlama tedavisi, distrofin genindeki mutasyona uğramış ekzonların dışında kalan ekzonların birleştirilmesini hedefleyen bir tedavi yöntemidir. Bu tedavi, genellikle antisens oligonükleotitler (AON) adı verilen kısa genetik parçalar kullanılarak gerçekleştirilir.
Ekzon atlama tedavisi, distrofin genindeki mutasyona uğramış ekzonları atlayarak uygun ekzonların birleştirilmesini hedefler. Bu sayede DMD'nin BMD'ye dönüşmesi amaçlanır.
Örneğin, ekzon 44 delesyonu olan bir hastada, 45. ekzon atlandığında 44. ekzon ve 46. ekzon birleştirilebilir ve distrofin üretimi sağlanır.
Bu tedaviler, farklı ilaç firmaları tarafından farklı moleküller kullanılarak gerçekleştirilir ve tedavinin etkileri ve yan etkileri farklılık gösterebilir. Ekzon atlama tedavileri için çalışan ilaç firmaları, ilacın düzenli olarak alınacağı periyot, ekzon atlama sonrası üretilecek kısmi distrofin oranı ve ilacın yan etkileri konusunda farklı uygulamalara sahiptir.
Ekzon atlama tedavileri, Duchenne ve Becker Musküler Distrofi üzerinde yapılan çalışmalar arasında önemli bir yer tutar. Sarepta, NS Pharma, Wave Life Sciences, Dyne Therapeutics gibi firmalar, farklı ekzon atlama çalışmaları yürütmekte ve tedavi yöntemlerini geliştirmek için çaba harcamaktadır. Ayrıca, Nationwide Childrens Hastanesi, Ekzon 2 duplikasyonu olan hastalarda da ekzon atlama tedavisi için çalışmalar yapmaktadır.
Bu çalışmaların başarılı sonuçlanması halinde, Duchenne ve Becker Musküler Distrofi tedavisinde önemli bir adım atılacak ve hastalığın seyrini olumlu yönde etkileyecek potansiyel tedavi seçenekleri sunulabilecektir. Ancak bu tedavilerin onay alması ve geniş kullanım alanı bulması uzun süreçler ve çeşitli çalışmalar gerektirmektedir. Bu nedenle, tedavi sürecindeki ilerlemeleri takip etmek ve gelişmeleri izlemek önemlidir.
>> DMD Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Bu içerik DMD DAYANIŞMA PLATFORMU tarafından hazırlanmıştır.