Duchenne Musküler Distrofisi (DMD), nadir görülen ancak ilerleyici kas yıkımıyla karakterize ciddi bir genetik hastalıktır. Son yıllarda gen terapisi alanında yaşanan gelişmeler, DMD hastaları için umut verici adımlar ortaya koydu. Bu gelişmelerin en dikkat çekenlerinden biri Sarepta Therapeutics tarafından geliştirilen Elevidys (delandistrogene moxeparvovec) adlı gen tedavisi oldu. Ancak yakın zamanda açıklanan iki vakada, Elevidys tedavisi sonrasında gelişen Sitomegalovirüs (CMV) enfeksiyonu nedeniyle 16 yaşındaki bir DMD hastasının yaşamını yitirdiği bildirildi. Bu trajik olay, CMV enfeksiyonunun gen tedavisi alan bireyler üzerindeki potansiyel etkilerini yeniden gündeme taşıdı.
Sitomegalovirüs (CMV) Nedir?
Sitomegalovirüs (CMV), herpesvirüs ailesine ait yaygın bir virüstür. HSV (uçuk) ve VZV (suçiçeği) gibi diğer herpes virüsleriyle akraba olan CMV, enfekte ettiği bireylerde genellikle ömür boyu kalır ve bağışıklık sistemi zayıfladığında yeniden aktif hale gelebilir. Dünya nüfusunun büyük çoğunluğu hayatının bir döneminde CMV ile enfekte olur; ancak çoğu kişi herhangi bir belirti yaşamaz.
CMV Nasıl Bulaşır?
CMV, vücut sıvıları yoluyla bulaşır:
- Tükürük, idrar, meni, vajinal sıvılar, anne sütü ve kan
- Cinsel temas
- Organ nakli ve kan transfüzyonları
- Hamilelikte anneden bebeğe geçiş (konjenital CMV)
- Bebek ve küçük çocuklarda kreş gibi toplu yaşam alanları
Kimler CMV Enfeksiyonu Riski Altındadır?
CMV çoğu sağlıklı birey için zararsız olsa da bazı gruplar için ciddi risk taşır:
- Bağışıklık sistemi baskılanmış bireyler (kanser tedavisi görenler, organ nakli yapılanlar, bağışıklık baskılayıcı ilaç kullananlar)
- Hamile kadınlar ve doğmamış bebekler
- Yeni doğan bebekler (konjenital CMV riski)
- HIV/AIDS hastaları
- Gen tedavisi veya diğer deneysel tedaviler alan hastalar, özellikle vektör kaynaklı immün yanıtlar taşıyanlar
CMV ve Duchenne Gen Terapisi: Elevidys Sonrası Ölüm Ne Anlama Geliyor?
Haziran 2025’te Sarepta Therapeutics, Elevidys gen terapisi uygulanan 16 yaşındaki DMD hastasının ölümünü kamuoyuna duyurdu. Yapılan açıklamada, hastanın akut karaciğer yetmezliği (ALF) sonucu hayatını kaybettiği, bu durumun ise Sitomegalovirüs enfeksiyonundan kaynaklandığı belirtildi.
Bu gelişme, özellikle gen terapilerinde bağışıklık tepkileri ve latent virüslerin reaktivasyonu gibi risklerin göz önünde bulundurulması gerektiğini ortaya koyuyor. DMD hastaları, gen terapisi öncesinde kapsamlı taramalardan geçirilse de, CMV gibi sessiz enfeksiyonlar, yoğun immünolojik stres altında aktif hale gelebiliyor.
CMV Enfeksiyonunun Belirtileri Nelerdir?
Çoğu bireyde semptom göstermezken, belirtiler ortaya çıktığında şu şikayetler görülebilir:
- Hafif ateş
- Yorgunluk
- Kas ağrıları
- Boğaz ağrısı
- Şişmiş lenf bezleri
- Karaciğer iltihabı (hepatit)
Ancak bağışıklığı baskılanmış bireylerde ve bebeklerde daha ciddi bulgular ortaya çıkabilir:
- CMV retiniti (körlüğe yol açabilir)
- CMV pnömonisi (akciğer iltihabı)
- CMV koliti (bağırsak iltihabı)
- Nöbetler, mikrosefali, işitme kaybı (konjenital vakalarda)
- Akut karaciğer yetmezliği (ALF) gibi ölümcül sonuçlar
CMV Enfeksiyonu Nasıl Teşhis Edilir?
CMV enfeksiyonu tanısı, aşağıdaki yöntemlerle konulabilir:
- PCR testi: Kanda CMV DNA’sı aranır
- Serolojik testler (IgM ve IgG): Geçmiş ya da güncel enfeksiyonu ayırt eder
- Organ biyopsisi veya kültür
- Göz muayenesi, görüntüleme testleri (BT, MR)
- Hamilelerde amniyosentez
CMV Enfeksiyonunun Tedavisi
Çoğu sağlıklı bireyde tedavi gerektirmez. Ancak riskli gruplarda aşağıdaki tedaviler uygulanabilir:
- Antiviral ilaçlar: Gansiklovir, valgansiklovir, foscarnet
- Destekleyici tedavi: Sıvı desteği, ateş düşürücü, semptom yönetimi
- Bağışıklığı baskılanmış bireylerde profilaktik ilaç kullanımı
DMD gibi kronik ve genetik hastalıklarla mücadele eden bireylerde, bu tür enfeksiyonların etkileri çok daha yıkıcı olabilir.
CMV'den Korunma Yolları
- Sık el yıkama ve hijyen
- Cinsel temas önlemleri
- Kan ve organ taramaları
- Bağışıklık sistemi baskılanan hastalarda düzenli CMV takibi
- Aşı çalışmaları devam etmektedir, ancak henüz ruhsatlı bir CMV aşısı bulunmamaktadır.
DMD, Gen Terapileri ve CMV Riskine Karşı Dikkatli Olunmalı
Duchenne Musküler Distrofisi (DMD) tedavilerinde gen terapisi bir çığır açsa da, CMV gibi fırsatçı enfeksiyonlar, özellikle bağışıklık sisteminde değişikliğe yol açabilecek tedaviler sonrası tehlikeli hale gelebilir. Elevidys sonrası yaşanan ölüm, DMD alanında çalışan hekimler, araştırmacılar ve hasta yakınları için önemli bir uyarı niteliği taşımaktadır.
Gen tedavileri uygulanmadan önce CMV taşıyıcılığı, latent enfeksiyonlar ve bağışıklık durumu mutlaka detaylı olarak değerlendirilmelidir. Ayrıca tedavi sonrası hastalar yakın izlem altında tutulmalı ve olası viral reaktivasyon belirtileri dikkatle gözlemlenmelidir.
DMD DAYANIŞMA PLATFORMU