Engelli çocuğa sahip olan çalışan ebeveynler, iş hayatıyla ebeveynlik sorumlulukları arasında denge sağlama konusunda özel haklara sahiptir. Bu haklar, gelir vergisi indiriminden izin ve refakat hakkına kadar çeşitli alanlarda destek sağlamayı amaçlar. Bu sayede engelli çocuk sahibi aileler, daha iyi bir yaşam kalitesi ve iş-hayat dengelemesi elde edebilirler.
1. Gelir vergisi indirimi
Engelli çocuğu bulunan kamu, özel sektör çalışanları ve serbest meslek sahipleri, gelir vergisi indiriminden faydalanma hakkına sahiptirler. Engellilik oranında herhangi bir değişiklik olduğunda, ilgili vergi dairesine bildirim yapma yükümlülüğü bulunmaktadır. Eğer engelli çocuğun durumu raporla belgelenmişse, her yeni rapor alındığında da bu durum bildirilmelidir.
Emekli olan bireyler, emekli maaşlarında bu indirim hakkını kullanamazlar. Ancak emekli olduktan sonra serbest meslek faaliyetlerine devam edenler, gelir vergisi indiriminden yararlanabilirler.
2. Nöbet muafiyeti ve izin hakkı
- Kamu kuruluşlarında görev yapan engelli çocuğu sahibi memur anne ve babalara, nöbet ve fazla mesai durumlarında muafiyet tanınmıştır.
- Ayrıca, bakıma muhtaç yakını bulunan çalışanlara günlük bakım izni konusunda kolaylık sağlanmıştır.
- Genel Kurmay Sağlık Komutanlığı, 20 Mart 2014 tarihinde, özel eğitim alan engelli çocuğu sahipleri ve bakıma muhtaç yakınları için günlük izinlerde kolaylık sağlanacağına dair bir emir yayınlamıştır.
- Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) bünyesinde görev yapan ve bakıma muhtaç engelli çocuğu sahibi olan muvazzaf askerler ve sivil memurlar için Haziran 2013 tarihli Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Yönetmeliğinde yapılan bir değişiklikle nöbet muafiyeti hakkı verilmiştir.
3. Engelli çocuğu olan çalışan annelere erken emeklilik hakkı
''Bir başkasının sürekli bakımına muhtaç derecede malul çocuğu bulunan annelerin'' faydalandığı bu haktan, Bağ-Kur, SSK, Emekli Sandığı, Tarım İşçileri ve İsteğe Bağlı Sigortalı olan anneler yararlanabilirler. 1 Ekim 2008 sonrasında çalışılan sürenin dörtte biri oranındaki süre, çalışılan süreye eklenir ve emekliliğe kalan süreden düşürülür. Bu bilgiye 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 28. Maddesi'nde yer verilmiştir.
Engelli çocuğun bakıma muhtaç olduğunu ifade eden, yani ''ağır engelli'' ifadesini içeren bir raporun bulunması gerekmektedir. Çocuğun bakıma muhtaçlığı devam ettiği sürece, bu haktan yararlanılabilir. Birden fazla bakıma muhtaç çocuğu olanlar için Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) her çocuk için inceleme yapar, ancak sadece biri üzerinden erken emeklilik hakkından yararlanılabilir. Diğer çocukların durumu incelendiğinde, erken emeklilik hakkının kullanıldığı çocuğun bakıma muhtaçlığı sona ererse, diğer çocuğun hakkı devam ettirilebilir. Bu haktan evlatlık alınan engelli çocuklar da yararlanabilir. Ancak engelli çocuğu olan babalar erken emeklilik hakkına sahip değillerdir.
4. Refakat izni
Memurun sorumluluğu altında olan veya refakat etmediği durumda hayatı tehlikeye girebilecek ana, baba, eş, çocuklar veya kardeşlerinden birinin ciddi bir kaza geçirmesi veya uzun süreli tedavi gerektiren bir hastalığının bulunması durumunda, bu durumların sağlık kurulu raporuyla belgelendirilmesi gerekmektedir. Bu durumda olan kişilere, ''bir kişinin sürekli bakımına muhtaçtır'' ve ''hayati öneme haizdir'' ifadelerinin yer aldığı raporla, aylık ve özlük hakları korunarak, en fazla üç aya kadar izin verilecektir. Gerektiğinde bu süre bir katına kadar uzatılabilecektir. Sağlık kurulu kararı alındığı gün izin başlar.
Muvazzaf askeri personel için refakatçi izni, 3 aylık bir süreyle sınırlıdır. Bu iznin ardından, 6 ay süresince ücretli izin hakkı verilir. Ancak yakınınızın engelli raporuna sahip olması, refakat izni almanız için yeterli değildir. Yukarıdaki koşulların yerine gelmesi ve doktorunuzun onayı gereklidir. Refakat izniyle ilgili rapor yalnızca bu hak kullanılmak istendiğinde verilir.
5. Senelik izin kullanma hakkı
Genelkurmay Başkanlığının 29 Nisan 2010 tarihli "Engelli Yakını Olan Personel" konulu emrinde, "Engelli yakını olan personelin amirlerin inisiyatifiyle yıllık ve mazeret izinlerini parçalara bölerek, istedikleri tarihlerde kullanmaları gibi konularda kolaylıklar sağlanabileceği" ifade edilmiştir.
6. Mazeret izni
En az yüzde % 70 oranında engelli ya da süreğen hastalığı olan çocuğunun (çocuğun evli olması durumunda eşinin de en az yüzde 70 oranında engelli olması kaydıyla) hastalanması durumunda, hastalık raporuna dayalı olarak ana veya babadan sadece biri tarafından kullanılmak kaydıyla bir yıl içinde toptan veya bölümler halinde en fazla on güne kadar "mazeret izni" verilir.
Bu madde, 657 Devlet Memurları Kanunu'na, 926 Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu'na ve 3269 Uzman Erbaş Kanunu'na dahil edilmiştir.
Bu kanun maddesi, sözleşmeli personel ve geçici personel için de ilgili kanunlara eklenmiştir. (Ağustos 2014) Mazeret izni hakkı sadece engelli çocukları için geçerlidir. Engelli çocuğun hastaneden veya Aile Hekimliklerinden alınacak hasta olduğunu gösteren rapor ile mazeret izni talep edilmelidir.
7. Tayin hakkı
Devlet Memurları Kanunu Ek Madde 39'a göre, hayatını başkasının yardım veya bakımı olmadan devam ettiremeyecek derecede engelli olduğu sağlık kurulu raporu ile tespit edilen eşi, çocukları ve kardeşleri, memuriyet mahalli dışında resmi veya özel eğitim ve öğretim kuruluşlarında eğitim yapacaklarının özel eğitim değerlendirme kurulu tarafından belgelendirilmesi durumunda, ilgili kişinin talebi üzerine eğitim ve öğretim kuruluşlarının bulunduğu il veya ilçe sınırları içinde uygun bir boş kadroya atanabilir.
Ayrıca, Devlet Memurları Kanunu 72. Madde kapsamında, engelli olan memurların bakmakla yükümlü olduğu aile fertlerinin engellilik durumundan kaynaklanan yer değiştirme talepleri için düzenlemeler yapılır.
Jandarma Genel Komutanlığı Atama Yönergesi ise, bakıma muhtaç %90 ve üzeri ağır engelli raporu olan engelli eş veya çocuğu olan personelin uygun kadro bulunması durumunda, atama döneminde olmak üzere kendileri ile eşlerinin memleketlerine veya daimi ikametgahlarına atanabileceklerini belirtir.
Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) personeli için sağlık durumu nedeniyle atama talepleri, atama dönemine bağlı kalmak ve bulundukları yerde çalışma sürelerini tamamlamak zorunluluğu olmaksızın gerçekleştirilebilir.
Milli Savunma Bakanlığı tarafından yapılan değişiklikle, özel eğitim amaçlı değerlendirilmek üzere rapor alacakların atamaları için Engellilik Ölçütü, Sınıflandırması ve Engellilere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik hükümleri uygulanır. Bu kapsamda sağlık kurulu raporuyla uygun görülen özel eğitim imkanlarına sahip garnizonlara atama yapılabilir veya ertelenebilir.
Devlet Memurlarının Yer Değiştirmesi Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yönetmelikte yapılan değişiklikle, en az yüzde kırk oranında engelli olduğu belirtilen memurlar veya ağır engelli raporlu eşi veya bakmakla yükümlü olduğu birinci derece kan hısımları bulunan memurlar, engellilik durumundan kaynaklanan gerekçelere dayalı olarak yer değiştirme talebinde bulunabilirler. Bu talepler, kurumların kadro imkanları ve teşkilat yapıları göz önünde bulundurularak karşılanır. Ancak bu haktan bir defadan fazla yararlanılamaz.
Engellilik durumu devam ettiği sürece kurumlarca isteği dışında memurun yeri değiştirilmez. Engellilik durumu ortadan kalkan memurlar için Yönetmelikte yer alan diğer hükümler uygulanır.
Ayrıca, geçici madde 5'e göre, kamu kurum ve kuruluşları, bu Yönetmeliğin hükümlerine uygun hale getirilmesi için altı ay içinde yönetmeliklerini güncellemekle yükümlüdür. Bu süre içinde mevcut yönetmelik hükümleri uygulanmaya devam edilir. Tüm kurumlar 16 Şubat 2015 tarihine kadar kendi yönetmeliklerini çıkartmak zorundadırlar.
Bu bilgiler genel bir özet sunmaktadır. Hakların detayları ve koşulları için ilgili yasal düzenlemelere ve yönetmeliklere başvurmalıdır.
Bu içerik DMD DAYANIŞMA PLATFORMU tarafından hazırlanmıştır.